Koyun yetiştiriciliğinde işletme şekilleri
Koyun yetiştiriciliğinde işletme şekilleri
3.1. Çeşitli ülkelerde koyunculuk işletme şekilleri
3.1.1. Birleşik Amerika ‘da
3.1.1.1. Çiftlik sürüsü
3.1.1.2. Safkan sürü
3.1.1.3. Otlak (mera) sürüsü
3.1.1.4. Kuzu besiciliği
3.1.2. Avrupa’da ve diğer ülkelerde
3.1.2.1. Aile işletmelerinde koyunculuk
3.1.2.2. Göçer koyunculuk
3.1 2.3. Kooperatif koyunculuk
3.2. Türkiye ‘de koyunculuk işletme şekilleri
3.2.1. Aile sürüsü
3.2.2. Çiftlik sürüsü
3.2.3. Büyük sürüler
3.3. Kaynakça
3.1. Çeşitli ülkelerde koyunculuk işletme şekilleri
[Konu Başlığı] [Sonraki Konu]
Hayvan yetiştiriciliği fazla emek ve ilgi gerektiren zor bir üretim koludur. Yetiştirici, emeklerinin karşılığını elde etmek ve beklediği kazancı sağlayabilmek için işletme şeklini iyi seçmek zorundadır. Bu seçiş, arzu ve heveslerden çok hayvancılığın ilgili bulunduğu doğal ve ekonomik etmenlere göre yapılmalıdır. Bir örnekle belirtirsek kimi yetiştiriciler damızlık yetiştirip satmaya kimi yetiştiriciler ise sadece üretilen ürünleri satmaya kimi işletmeler de hem damızlık hem de üretim işletmelerini kendi yapılarında toplamış durumdadırlar.
Koyun yetiştiriciliğinde işletme şekli, her şeyden önce bölgenin doğal koşulları ve özel olarak tarım işletmesinin koşulları ile ilgilidir. Bunun hemen arkasından yetiştirme yönü hayvanların ve hayvanlardan elde edilen verimlerin değerlendirme şekli dikkate alınmalıdır. Başka bir deyişle açıklanmak gem kirse diyebiliriz ki. koyun yetiştiriciliğinde işletme şekilleri:
Üretim etmenlerine özellikle otlatma alanları ve yemlerden en etkili şekilde yararlanma.
Tüketicinin gereksinmelerini karşılama ve pazar isteği esasına dayanır.
Kimi ülkelerde ülke içindeki bölgelerde küçük tarım işleriyle uğraşan aileler, ellerindeki yemleme olanaklarına göre küçük sürüler besler; başka bir kısım ülkelerde ya da bölgelerde ise sınırsız otlaklar üzerinde binlerce başlık sürüler yetiştirilir. Bu iki üç durumun ortasına düşen durumlar da vardır. Sadece baş sayısına değil, yetiştirilen koyunların verim yönlerine ve bunlardan yararlanma şekillerinde de farklılıklar dikkati çeker. Bundan başka damızlık safkan koyunlar yetiştirildiği gibi sadece verimlerden yararlanılan açık otlak sürüleri de beslenir. Bir ülkede koyunculuğun gelişmiş durumda olması ya da ıslah çalışmalarının henüz başlangıç devresinde bulunması hangi işletme şeklinin daha kazançlı olacağına etkili bir etmendir.
3.1.1. Birleşik Amerika ‘da
[Konu Başlığı] [Önceki Konu] [Sonraki Konu]
Bu ülke büyük ve değişik karakter gösteren bölgelere ayıldığı için koyun yetiştiriciliğinde aşağıdaki işletme şekilleri göze çarpar.
3.1.1.1. Çiftlik sürüsü
[Konu Başlığı] [Önceki Konu] [Sonraki Konu]
Birleşik Amerika’nın orta güney ve doğu kısımlarında sulu tarım bölgelerinde yaygın olan koyun yetiştirme sistemidir. Genel olarak entansif ve çeşitli tarım sistemi uygulanan işletmelerde bu durum görülür. Başlıca amaç kuzu üretim olup yapağı ikinci planda tutulur. Genel olarak et tipi ırklar beslenir. Sürü kadroları 8-10 koyundan 400-500 koyuna kadar değişebilir.
3.1.1.2. Safkan sürü
[Konu Başlığı] [Önceki Konu] [Sonraki Konu]
Saf ırk koyun yetiştiricileri de çoğunlukla çiftlik sürüleri besleyen bölgelerde bulunurlar. Bu sürülerdeki hayvanlar safkandır ve ticari nitelikte büyük koyunculuk yapanlara koç satmak ya da başka saf sürü kuracaklara damızlık koyun satarak gelir sağlarlar. Saf sürülerde bakım besleme ve özen daha iyidir. Her hayvanın kaydı tutulur ve seleksiyon dikkatle yapılır. Kabiliyetlerini döle iyi geçiren hayvanlar damızlığa seçilir. Bu çalışmalar titizlikle yürütülür ve propagandası iyi yapılırsa yetiştiricinin kazancı da iyi olur. Bu gibi işletmelere “damızlıkçı işletme” demek mümkündür.
3.1.1.3. Otlak (mera) sürüsü
[Konu Başlığı] [Önceki Konu] [Sonraki Konu]
Birleşik Amerika koyunlarının %75’i batıda geniş otlaklar bölgesinde bulunur ve koyunlar otlak sürüsü yönetimi ile idare edilir. Her sürü deneyimli bir yada birkaç çobana terkedilmiş olup, sınırlandırılmamış geniş bir alanda hareket halindedirler. Kimi Güney Batı eyaletlerinde ise sürüler tel çit ile çevrili otlaklarda bulundurulurlar (Texas. New-Mexico). Avustralya da aynı durum görülmektedir.
Otlak bölgesinde kutu ya da yapağı üretimine verilecek önem derecesi. yağmur miktarına ve bitki örtüsüne göre değişir. Kurak ve yarı kurak bölgelerde otlak besisi kuzu yetiştirmesine uygun olmayan durumlarda yapağı üretimi büyük önem kazanır. Bu durumda koyunlar nispeten küçük yapılı ve ince yapağılıdır ve kuzular besiye tabii tutulmak için başka yerlere gönderilir.
Yarı kurak ve az nemli bölgelerde kuvvetli otlak bulunur ve kuzular çoğunlukta sütten kesimde kasaplık çağa gelirler. Bu durumlarda kuzu satışında büyük kazançlar elde edilir ve yapağı ikinci planda kalır. Bu bölgelerde koyunlar daha iridir. Rambouıllet ya da ince ve uzun yapağılı melezler çoğunluğu oluşturur ve kaba yapağı meydana getirirler. Kuzuları iyi kalitede et verirler. Burada bahsi geçen çeşitli işletme tiplerine üretim işletmeleri demek olasıdır.
3.1.1.4. Kuzu besiciliği
[Konu Başlığı] [Önceki Konu] [Sonraki Konu]
Kuzu besisi koyunculuk içinde son derece uzmanlaşmış bir koldur. Bu çalışma kolunun çeşitli şekilleri vardır. Bunun en basit şekli, otlak koşullarının iyi olduğu yerlerde sütten kesilen kuzuların sonraki aylarda otlakta semirtilmesidir. Bu durumda kuzular yetiştiricinin kendi sürüsünden elde edebileceği gibi, başka sürülerden de satın alınabilir. En çok görülen şekil, besiye alınacak çağa gelmiş kuzuların diğer yetiştiricilerden satın alınması ve besiciler tarafından bunların başka yerlerde yeniden semirtilmesidir. Geniş ölçüde yapılan bu iş için, kuzulara otlaktan başka ayrıca yem verilmesi usuldendir ve böyle yapıldığı takdirde kuzu besisinden iyi ve kazançlı sonuç alınır. Sulak ve bol otlu vadiler, şeker fabrikaları ve un fabrikaları civarı. geniş tahıl anızları, ucuz yem temini bakımından kuzu besiciliği için uygun yerler olarak kabul edilirler.
Genel olarak her kuzu, iyi yemlendiği takdirde, hızla et yapar ve gelişir. Ancak etçi tipler ve erken gelişen tipler bu konuda daha çok tercih edilirler. Ayrıca yapağı-et tipi ana koyunlara başka bir etçi ırktan koç verip bunların melez kuzularını besiye almak çok daha olumlu sonuç vermektedir. Birleşik Amerika’da ve başka ülkelerde sadece bu amaçla melezleme yapılmakta ve melez döller kasaplık olarak besiye alınmaktadır. Bu tip çalışmalara son yıllarda çeşitli ülkelerde rastlanmaktadır.
Birleşik Amerika’da koyunların sağılması adet değildir ve süt koyunculuğuna rastlanmaz. Buna karşılık Avrupa ülkelerinde özellikle Akdeniz yöresinde süt koyunculuğu çok yaygın olup küçük aile işletmelerinin başlıca gelir kaynağını oluşturur.
3.1.2. Avrupa’da ve diğer ülkelerde
[Konu Başlığı] [Önceki Konu] [Sonraki Konu]
3.1.2.1. Aile işletmelerinde koyunculuk
[Konu Başlığı] [Önceki Konu] [Sonraki Konu]
Süt koyunu yetiştiren ülkelerin birçoğunda bağ-bahçe tarımı ile uğraşan aile işletmelerin 3-5 başlık küçük ev sürülerine rastlanır. Süt koyunları genel olarak fazla özen ve iyi bakım besleme istediğinden aile işletmelerine tam olarak uymakta ve en iyi sonucu vermektedir. Aile işletmelerindeki bu küçük koyun sürüleri bazen 10—15 başa kadar çıkarılabilmektedir. Türkiye’de. Marmara ve Ege Bölgelerinde bunun örneklerini görmekteyiz.
3.1.2.2. Göçer koyunculuk
[Konu Başlığı] [Önceki Konu] [Sonraki Konu]
Otlatma ve kışlatma bakımından büyük koyun sürülerinin il içinde çeşitli mevsimlerde bölgeden bölgeye göç etmesi şeklidir. Bu tip koyunculuk, özellikle geçmiş yıllarda daha çok göze çarpmakta ve dünyanın birçok bölgelerinde rastlanmaktadır. Zamanla boş arazilerin ve otlakların azalması ve göçer koyunculuğun yarattığı kimi sorunlar nedeniyle kimi memleketlerde önlemler alındı ve bu tip koyunculuk için kayıtlar kondu. Son yıllarda koyunculuğun belli bir otlak ya da çiftliğe bağlı olarak göç etmeden yapılması daha çok göze çarpmaktadır.
Türkiye’de göçer koyunculuk örneklerine rastlanmaktadır. Bu iş daha çok yaz aylarında yaylalara gitmek ve kış aylarında da kar tutmayan sıcak bölgelerde koyunlara zayiatsız kış geçirmek amacıyla yapılır. Güney Doğu Anadolu Bölgesinde ve Doğu Anadolu’nun kimi kesimlerinde ve kısmen Orta Karadeniz’de bu işletme tipine rastlamaktayız.
3.1 2.3. Kooperatif koyunculuk
[Konu Başlığı] [Önceki Konu] [Sonraki Konu]
Birçok üretim alanlarında olduğu gibi koyun yetiştiriciliğinde de kooperatifleşme çok olumlu sonuçlar vermektedir. Küçük yetiştiricilerin tek başına başaramadığı birçok işleri kooperatifler başarılı şekilde yoluna koyabilmekte ve bunun yararlı sonuçları yetiştiricilere iyi kazanç sağlamaktadır.
Koyun ırkının ıslahı, hakim beslemenin düzeltilmesi, ağıllar, süthaneler ve peynirhaneler kurmak, elde edilen ürünleri yüksek fiyatla değerlendirmek için kooperatifleşme mutlaka gereklidir. Kooperatif koyunculuğun değişik örneklerine rastlamaktayız. Almanya. İsviçre. Fransa ve başka Avrupa ülkelerinde özel koyun yetiştirilen bir kooperatif içinde birleşerek kendi problemlerini çözmek ve koyunculuğu kazançlı ve cazip hale sokmak için gayret gösterirler. Bu şekil, her zaman rastlanan kooperatif şeklidir.
Bir de kollektif çiftlik şeklinde kooperatifleşmiş koyunculuğa rastlamaktayız. Buna en iyi örnek İsrail’deki İvesi koyun yetiştiriciliğidir. Süt verimi için yetiştirilen İvesi koyunlarının iyi bakılması, devamlı verim denetimleri ve seleksiyon yapılması ve nihayet sütlerin tek elden toplanıp, işlenmesi için böyle bir organizasyona gerek vardır. İsrail bu konuda başarılı sonuçlar elde etmiştir. Fransa, İsviçre. Almanya ve başka Avrupa ülkelerinde kooperatifleşmenin olumlu örneklerini görmekteyiz.
3.2. Türkiye ‘de koyunculuk işletme şekilleri
[Konu Başlığı] [Önceki Konu] [Sonraki Konu]
Türkiye’de koyun yetiştiriciliğinde işletme şekillerini kısaca şöyle özetleyebiliriz:
3.2.1. Aile sürüsü
[Konu Başlığı] [Önceki Konu] [Sonraki Konu]
Süt tipi koyunculukta görülür. 3-5 baş yada 10-15 başlık sürülerden oluşur.
3.2.2. Çiftlik sürüsü
[Konu Başlığı] [Önceki Konu] [Sonraki Konu]
Genellikle çiftliklerde, öteki hayvancılık kollarının yanında 100-200 başlık sürüler şeklinde görülür.
3.2.3. Büyük sürüler
[Konu Başlığı] [Önceki Konu] [Sonraki Konu]
Sayıları 1000-2000 baş olan büyük koyun sürüleri (daha çok Doğu ve Güney Doğru bölgelerimizde görülür. Bunlarda bir ölçüde göçer durum görülür. Yazın yüksek yaylalara çıkarlar kışın ılıman bölgelerde kışlatılırlar.
