Çarpan Balıklar hakkında bilgiler

Temel Britannica

Yaşamlarını sürdüre*bilmek için saldırganlara karşı kendilerini korumak zorunda olan birçok hayvan gibi balıklar da çeşitli savunma yöntemleri geliştir*miştir. Bir bölümü yaşadığı ortamın renkleri*ne bürünerek su bitkilerinin, yosunların ve taşların arasında gizlenmekle yetinirken, bir bölümü vücudundaki özel bir organın ürettiği elektrik akımıyla düşmanlarını kaçırır. Daha çok sıcak ve ılıman denizlerde yaşayan çarpan balıkların en büyük silahı ise yüzgeçlerindeki, solungaç kapaklarındaki ya da kuyruklarındaki zehirli dikenlerdir. Değişik familyalardan birçok ba*lıkta bu etkili savunma mekanizmasına rastla*nır ve içlerinden bazılarının zehri iri deniz canlılarını, hatta insanı bile öldürebilecek kadar güçlüdür.

Türkiye çevresindeki denizlerde yaşayan çarpan bahklann ikinci önemli grubu Scorpaenidae familyasından iskorpit ile lipsozdur. Bunlar sıcak ve ılıman denizlerin en sığ kesimlerinden yaklaşık 1.000 metrelik derin*liklerine kadar inen dip balıklarıdır. Az çok bitkiyle örtülü taşlık, çakıllık, kumluk, hatta çamurlu deniz diplerinde ağır hareketlerle yüzen iskorpit ve lipsozun zehir keseleri genellikle sırt yüzgeçlerinde bulunur. Bu yüz*geçlerin sert ışınları (dikenleri) deriye battığı zaman çok acı veren ve kolayca iyileşmeyen yaralar açar.

Dasyatidae familyasından iğneli vatoz, rina, tırpana ve kazık kuyruk bizim denizlerimizdeki çarpan balıkların en tehlikeli grubudur. Bu yassı balıkların yüzgeçsiz kuyruklarında, ke*narları testere dişini, ucu da ok ucunu andıran iki tane uzun diken bulunur. Kuyruğun üze*rinde de ince bir zarla örtülü, tek sıra halinde dizilmiş zehir hücreleri vardır. Çok derin olmayan kumlu ve çamurlu diplerde yaşayan bu balıklar aslında oldukça sakin ve ürkek yaradılışlıdır. Ama en küçük bir tehlike karşı*sında birden çırpınarak harekete geçer ve çok kuvvetli olan kuyruklarını bir kamçı gibi sert vuruşlarla düşmanlarına doğru savururlar. Zehirli dikenlerin battığı yerde çok ağrı veren ve kısa sürede iyileşmeyen tehlikeli yaralar açılır. Hatta bu dikenlerin karın gibi duyarlı bir bölgeye batması çoğu kez ölümle sonuç*lanır. Bazı ilkel toplumlar bugün bile bu balıkların zehrini ok ve zıpkınların ucuna sü*rerler.

Myliobatidae familyasından folya ya da fulya balıklarının zehirli dikenleri de gene bir kamçıyı andıran kuyruklarının dibe yakın bölümünde bulunur. Folyanın zehri rina, tırpana, kazıkkuyruk ya da iğneli vatozunki kadar tehlikeli ve öldürücü değilse de son derece ağrı verici, ender olarak da öldürücü*dür. Zehirli dikenlerini kamçı gibi uzun kuy*ruklarında taşıyan, ama öbürleri kadar tehli*keli olmayan çarpan balıklar arasında Rhinopteridae familyasından iğneli keler ile Mobulidae familyasından kulaklı folya sayılabilir. Çarpan balıkların denizlerimizde yaşayan öbür örneklerinden üzgün balığı ile kurbağa balığı da sırt yüzgeçlerindeki zehirli dikenler*den tehlikeli olmayan, ama ağrı verici yaralar açan oldukça hafif bir zehir salgılar.
Denizlerimizde bulunan bu balıkların dışın*da, özellikle tropik denizlerde yaşayan daha pek çok çarpan balık vardır; bunların bir bölümü son derece zehirli ve öldürücüdür. Örneğin Hindistan, Çin, Filipinler ve Avus*tralya kıyılarında yaşayan taşbalıklarının ze*hirli dikenleri insanı bir anda öldürebilecek kadar tehlikelidir. Üstelik taşlık kıyılarda yaşayan bu balıklar biçimi ve rengiyle bir taş parçasını andırdığından, sığ sularda yürürken insan taşbalıklarını görmeyip kolayca üstleri*ne basabilir. Hızla kana karışan zehir hemen o anda emilerek dışarı akıtılmazsa, zehirlenen kişi büyük acılar içinde kıvranarak hemen ölür.
Zehirli dikenlerini batırdıklarında çok ağrı verici yaralar açan, hatta bazı türleri insanı öldürebilen çarpan balıkların denizlerimizde yaşayan en tanınmış örneklerinden birkaçı.